هنر قلم زنی چیست ؟( هنر هزار ساله سنتی ایران )
آیا می دانید هنر قلم زنی چیست؟ قلم زنی و هنرهای دیگر از این دست تنها فعالیت انسان مسلط و یا صنعتگر و ابزارساز در به کار بردن قلم و چکش بر روی قطعه یا ظرف فلزی نیست بلکه بر گرفته از شوق و دیگر وجوح تمایز انسانی در بکارگیری تعمق و تعمل وی می باشد. انسانی باهوش و زیرک که با جوهرذکاوت دست به مکاشفه ای عمیق در طبیعت و مخلوقات می زند و به تکاپویی بر می خیزد که موجب بروز و تبلور حرکتی انفعالی خودآگاه به نام خلق اثر هنری که آمیخته ای از شعف ناخودآگاه فطری در بطن و ابزار و ادوات و مواد و مصالح در جهان مادی است می گردد. برای اینکه مفهوم قلم زنی را درک کنید و کاربردهای آن را بیشتر بشناسید درادامه ی مقاله ما را همراهی کنید.
مفهوم کلمه ی قلم زنی
برای اینکه بدانید هنر قلم زنی چیست بهتر مفهوم کلمه ی آن را درک کنید. قَلَم‌زنی در معنای لغوی ، از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره، برنج می آید. یا به زبان ساده تر به وجود آوردن خط و نقش از طریق قلم با ضربه چکش و بر روی اجسام فلزی را قلم زنی می گویند. از سوی دیگر به اعتقاد باستان شناسان و مورخان هنر،مس،نخستین فلزی است که در هنر فلز کاری و قلمزنی مورد توجه انسان قرار گرفت.هنر قلمزنی یکی از رشته های هنرهای سنتی ایران است که می توان آن را در دسته بندی،در ردۀ هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار داد.
انواع سبک‌های قلمزنی
سه سبک اصلی در هنر قلم زنی ایران مورد توجه قرار گرفته است که به معرفی آنها پرداخته ایم.
سبک شیراز
این سبک هنر قلم زنی بیشتر بر روی نقره انجام می شود پس از طراحی بر روی کار و نیم برکردن شروع برجسته سازی وکف سازی می شود که در این سبک بیشتر از نقوش تخت جمشیدی و گل مرغ استفاده می شود و در ایران این سبک را مکتب شیراز می‌نامند و منحصر به شیراز می باشد.
سبک تبریز
در سبک تبریزی برای حرکت قلم و انجام قلمزنی از حرکت و فشار مچ دست استفاده می شود.
سبک اصفهان
در سبک اصفهانی برای حرکت قلم و انجام قلم زنی از ضربات چکش استفاده می شود. قلم زنی در اصفهان نیز در دو سبک مجزا می‌باشد که به نام‌های قلم ریز و فلم زنی برجسته شهرت دارد. قلم زنی برجسته دارای برجستگی‌های عمیق تری می‌باشد و حالتی سه بعدی را ایجاد می نماید. این‌گونه از قلم زنی در ساخت ضریح امامان شیعه استفاده می گردد. به همین سبب قلم تبریز صاف و کم عمق است ولی قلم اصفهان عمیق تر می باشد. اصفهان همیشه از مراکز مهم هنر قلمزنی ایران بوده و هست و در حال حاضر بیشترین تعداد کارگاه‌های صنایع دستی اصفهان را کارگاه‌های قلمزنی مس و برنج تشکیل می‌دهد و تعداد شاغلین این رشته نسبت به سایر رشته‌ها بیشتر است.
آبکاری و سیاه قلم در هنر قلم زنی چیست؟
آبکاری سیاه‌قلم مس در مهیا کردن و تولید قطعات تزئینی بسیار استفاده می شود. ساز و کار عمل همه ی محلول‌های سیاه قلم مس طبق به وجو آوردن قشر نازکی از اکسید یا سولفید مس یا ترکیبی از این دو بر سطح فلز مس استوار می باشد.
نگاهی کوتاه به تاریخچه قلم زنی
ما برای اینکه کامل متوجه شوید هنر قلم زنی چیست تاریخچه ی آن را توضیح داده ایم. پس از این که انسان با ساخت ابزار فلزی و کشف فلز آشنا شد به شیوه‌های چکش‌کاری سرد و گرم شروع می‌شود و با ساخت ابزار موردنیاز انسان شکل می‌گیرد. این هنر در هزاره‌های سوم و دوم پیش از میلاد شکل واقعی خود را باز می‌یابد و مظهر اوج و شکوفایی آن در ظروف طلایی و نقره‌ای در هزاره اول پیش از میلاد است که در اشیای کشف شده در شمال غرب، شمال و غرب ایران به چشم می‌خورد. از این هنر تا به امروز در صنایع مختلف استفاده می شود.
روش تشخیص قلم زنی مرغوب
ممکن است عده‌ای متقلب برای کسب سود بیشتر، با قالب‌زدن یک شیء فلزی، ظرفی که نقوشی روی آن افتاده را به عنوان یک کار هنری قلمزنی به مردم بفروشند. برای اینکه چنین کلاه گشادی سرتان نرود، فقط کافی است توصیه‌های زیر را جدی بگیرید و موقع خرید به آن ها توجه کنید:
- کارهای پرسی خیلی ارزان‌تر از کارهای دستی است.
- کارهای پرسی سبک هستند و دستگاه نمی‌تواند روی یک ورقه ضخیم مس یا برنج نقش ایجاد کند.
- نقوش پرسی کاملا منظم هستند و کجی‌ای در آنها دیده نمی‌شود؛ درحالی که نقوش کار دستی کاملا هم‌شکل نیستند و در بعضی از خطوط آن کجی دیده می‌شود.
- کارهای پرسی مشبک، سوراخ‌ها و پنجره‌های کاملا یک‌اندازه و منظم دارند اما کار مشبک دستی علاوه بر اینکه در بعضی قسمت‌ها ناصافی داشته، گاهی حتی اندازه‌های کاملا یکسانی هم ندارد.
*اگر خواستید یک شیء قلم زنی بخرید و دیدید که قیمتش خیلی ارزان است، فورا ۳ مورد بالا را درنظر بیاورید. حال اگر از دستی بودن کار مطمئن شده و خواستید یک آینه و شمعدان قلم زنی مرغوب تهیه نمایید به نکات زیر توجه فرمایید.
نکات مهم هنگام خرید آینه و شمعدان قلم زنی
- لبه ها ناصافی نداشته باشد.
- فرو رفتگی در سطح دیده نشود .
- نقوش به کار رفته حتی الامکان سنتی باشد .
- درصورت آبکاری باید یکدست آبکاری شده باشد .
- قسمت های برش خورده لب برگردان شده باشد .
- نوار انتخابی همجنس کار باشد و لب برگردان شده باشد .
- هرچه طرح ظریف تر و پرکارتر باشد ارزش آن بیشتر است .
- چنانچه نوارهای مصرفی همجنس با زمینه کار نباشد در آبکاری به رنگ دیگری نمایان می شود .
- چنانچه طرح مورد نظراز تکرار یک نقش به وجود می آید ، قسمت ها یکسان و با یک رویه قلمزنی شوند.
مطالب پیشنهادی :
ما را در اینستاگرام دنبال کنید
- پریسا
- 1400-07-21
- 229 بازدید